Şirketler hukukunda en çok karşılaşılan işlemlerden biri, şirket hisselerinin devridir. Özellikle anonim ve limited şirketlerde ortaklık yapısının değişmesi, hisse devri sözleşmeleriyle mümkündür. Hisse devri, yalnızca tarafların karşılıklı iradelerini açıklamasıyla değil, aynı zamanda kanunda öngörülen resmi prosedürlerin de yerine getirilmesiyle tamamlanır. Türk Ticaret Kanunu (TTK), hisse devirlerini hem pay devri hem de ticaret siciline şerh edilmesi açısından düzenlemiştir.
2025 yılı itibarıyla hisse devir sözleşmelerinde dikkat edilmesi gereken en önemli hususlar arasında, sözleşmenin yazılı yapılması, noter onayına tabi olup olmadığı, pay devrinin hangi şirket türünde geçerli olduğu ve şerh işlemlerinin usulüne uygun şekilde gerçekleştirilmesi yer almaktadır.
Hisse Devir Sözleşmesi Nedir?
Hisse devir sözleşmesi, şirket ortaklarından birinin sahip olduğu payları başka bir kişiye devretmesini düzenleyen hukuki belgedir. Bu sözleşme, ortaklık yapısının değişmesi ve yeni ortakların şirkete katılması açısından kritik öneme sahiptir.
- Sözleşme, payı devreden (satıcı) ve devralan (alıcı) arasında yapılır.
- Devir, yazılı sözleşme ile gerçekleşir; bazı şirket türlerinde noter onayı zorunludur.
- Hisse devri, tarafların irade beyanlarıyla geçerli olsa da, ticaret siciline şerh edilmedikçe üçüncü kişilere karşı hüküm doğurmaz.
Hisse devir sözleşmesi yalnızca payın devriyle sınırlı değildir; tarafların gelecekteki yükümlülüklerini de düzenleyebilir. Örneğin, devir sonrası şirket yönetiminde temsil hakkı, kar payı dağılımı veya yeni ortakların şirkete katılımı gibi konular da sözleşmede yer alabilir. Bu nedenle sözleşme, sadece devri değil, şirket içi dengeleri de şekillendiren stratejik bir belgedir.
Limited Şirketlerde Pay Devri
Limited şirketlerde pay devri, ortaklık yapısını doğrudan etkilediği için çoğu zaman aile şirketlerinde veya küçük ölçekli işletmelerde daha hassas bir süreçtir. Özellikle şirket sözleşmesinde “mevcut ortakların onayı olmadan hisse devri yapılamaz” gibi hükümler bulunabilir.
- Devir, yazılı şekilde yapılmalı ve noter huzurunda onaylanmalıdır.
- Şirket sözleşmesinde devre ilişkin özel kısıtlamalar bulunabilir.
- Genel kurulun onayı, pay devrinin geçerliliği için şarttır.
- Devir, ticaret siciline tescil edilmedikçe üçüncü kişilere karşı ileri sürülemez.
Bu düzenlemeler, limited şirketlerde ortaklar arasında güveni korumak amacıyla getirilmiştir.
Anonim Şirketlerde Pay Devri
Anonim şirketlerde pay devrinin daha esnek olması, bu şirketleri yatırımcılar için cazip hale getirmektedir. Ancak buna rağmen, halka açık olmayan anonim şirketlerde de devrin sınırlanması mümkündür. Örneğin, şirket sözleşmesine konulacak özel hükümlerle belirli bir süre boyunca hisselerin devri engellenebilir.
- Nama yazılı payların devri, ciro ve teslim ile yapılır.
- Pay defterine kayıt, devrin şirkete karşı hüküm ifade etmesi için şarttır.
- Hamiline yazılı paylar, zilyetliğin devriyle birlikte geçerli olur.
- Esas sözleşmede devir sınırlamaları getirilebilir.
Anonim şirketlerde hisse devrinin kolaylaştırılmış olması, sermayenin daha hızlı dolaşımını sağlamayı amaçlamaktadır.
Hisse Devir Sözleşmesinin Unsurları
Geçerli bir hisse devir sözleşmesinde bulunması gereken unsurlar şunlardır:
- Tarafların kimlik bilgileri
- Devredilecek payın miktarı ve nominal değeri
- Devir bedeli ve ödeme şekli
- Tarafların hak ve yükümlülükleri
- Şirketin esas sözleşmesindeki hükümler
Bu unsurların eksik olması, ileride ihtilafların doğmasına yol açabilir.
Hisse Devri İçin Şartlar
Hisse devrinin geçerli olabilmesi için bazı şartların yerine getirilmesi gerekir.
- Şirket esas sözleşmesindeki sınırlamaların dikkate alınması
- Noter onayı (özellikle limited şirketlerde)
- Genel kurulun onayı (limited şirketlerde)
- Ticaret siciline tescil ve ilan
Bu şartların yerine getirilmemesi, devir işleminin geçersiz sayılmasına neden olabilir.
Şerh İşlemleri ve Ticaret Siciline Kayıt
Hisse devirlerinin üçüncü kişilere karşı hüküm ifade etmesi için ticaret siciline tescil edilmesi gerekir. Bu aşamaya şerh işlemi denir.
- Devir sözleşmesi ve gerekli belgeler ticaret siciline sunulur.
- Tescil işlemi yapıldıktan sonra değişiklik Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’nde ilan edilir.
- Şirket pay defteri de güncellenmelidir.
Şerh işlemleri, yalnızca şirketin ortaklık yapısını resmileştirmekle kalmaz, aynı zamanda üçüncü kişilerin korunmasını da sağlar.
Hisse Devrinin Vergisel Sonuçları
Hisse devri yalnızca hukuki değil, vergisel sonuçlar da doğurur.
- Limited şirketlerde hisse devirleri damga vergisine tabidir.
- Devirden elde edilen kazanç gelir vergisine konu olabilir.
- Anonim şirketlerde nama yazılı pay devrinde noter onayı zorunludur, bu da ek maliyet getirir.
Bu nedenle hisse devri yapılmadan önce vergisel yükümlülüklerin de göz önünde bulundurulması gerekir.
Hisse Devri Sırasında Dikkat Edilmesi Gerekenler
Hisse devri, basit bir satış işlemi gibi görünse de, taraflar için ciddi sonuçlar doğurur.
- Şirket sözleşmesi mutlaka incelenmelidir.
- Payın gerçek değeri belirlenmeli ve buna göre devir bedeli kararlaştırılmalıdır.
- Alıcının şirkete uygunluğu, özellikle limited şirketlerde önemlidir.
- Tarafların borç ve yükümlülükleri net şekilde sözleşmeye yazılmalıdır.
Bu adımlar, ileride çıkabilecek hukuki uyuşmazlıkları büyük ölçüde önleyecektir.
Yargıtay Kararları Işığında Hisse Devirleri
Yargıtay’ın bazı kararlarında, şekil şartlarına uyulmadan yapılan hisse devirlerinin geçersiz sayıldığı görülmektedir. Örneğin, noter huzurunda yapılmayan limited şirket hisse devri, tarafların rızası olsa bile geçerli kabul edilmemektedir. Bu durum, işlemin yalnızca sözlü veya yazılı yapılmasının yeterli olmadığını; kanunun öngördüğü resmi şekle uyulmasının zorunlu olduğunu ortaya koymaktadır.
- Şirket sözleşmesindeki sınırlamalar dikkate alınmadan yapılan devirler geçersizdir.
- Noter onayı olmayan limited şirket pay devirleri hükümsüzdür.
- Pay defterine kaydedilmeyen anonim şirket pay devirleri şirkete karşı ileri sürülemez.
Bu kararlar, uygulamada avukatlar ve şirketler için yol gösterici niteliktedir.
Dijitalleşme ve Hisse Devirleri (2025)
Dijitalleşmenin artmasıyla birlikte hisse devir süreçleri de elektronik ortama taşınmaya başlamıştır.
- E-imza ile sözleşme hazırlanabilmesi
- Ticaret siciline elektronik başvuru yapılabilmesi
- Pay defterlerinin dijital olarak tutulması
2025 yılında bu süreçlerin yaygınlaşması, hem hız hem de maliyet açısından önemli avantajlar sağlamaktadır.
Hukuki Destek ve Profesyonel Yardım
Hisse devri sözleşmeleri, sıradan bir belge gibi görünse de şirketin yapısını değiştirdiği için kritik öneme sahiptir. Eksik veya hatalı hazırlanan sözleşmeler, ileride ciddi davalara yol açabilir. Bu nedenle sürecin profesyonel avukatlar aracılığıyla yürütülmesi en güvenli yoldur.
Avukat desteği, hem sözleşmenin hazırlanmasında hem de ticaret sicili işlemlerinde taraflara büyük kolaylık sağlar. Ayrıca vergisel yükümlülüklerin doğru yönetilmesi, olası cezaların önlenmesine yardımcı olur.
Hisse devir sözleşmesi, şirket ortaklarının hak ve yükümlülüklerini doğrudan etkileyen önemli bir hukuki işlemdir. Limited ve anonim şirketlerde farklı kurallar uygulanmakta, özellikle limited şirketlerde noter onayı ve genel kurul kararı şart koşulmaktadır. Anonim şirketlerde ise pay defteri kaydı ve ticaret siciline şerh işlemleri kritik önemdedir.
2025 yılı itibarıyla hisse devri süreçlerinin dijitalleşmesi, işlemleri daha hızlı hale getirse de, hukuki ve vergisel yükümlülükler dikkatle yerine getirilmelidir. Hem alıcı hem de satıcı açısından güvenli bir devir için sözleşmenin profesyonel destekle hazırlanması tavsiye edilmektedir.
