Tip-1 diyabet, bireyin yaşamı boyunca insülin hormonuna bağımlı olarak yaşamasını gerektiren kronik bir hastalıktır. Bu hastalığın yönetimi için sürekli glikoz takibi, zamanında insülin uygulaması ve komplikasyonların önlenmesi elzemdir. Ancak tüm bu süreçte kullanılan cihazlar, yalnızca birer tıbbi ekipman değil, aynı zamanda hastaların yaşam kalitelerini doğrudan etkileyen hayati araçlardır.
Son yıllarda teknolojinin gelişmesiyle birlikte diyabet yönetiminde kullanılan cihazlar da çeşitlenmiş ve büyük ölçüde kolaylık sağlamıştır. Sürekli glikoz ölçüm sistemleri (CGM), insülin pompaları ve buna benzer cihazlar hastalara daha özgür, daha güvenli bir yaşam sunar. Ne var ki bu cihazların yüksek maliyetleri, çoğu hastanın bu sistemlere erişimini kısıtlamaktadır. Bu noktada devreye Tip-1 diyabetlilerin cihaz hakları girmektedir.
Tip-1 Diyabet İçin Kullanılan Cihazlar Nelerdir?
Tip-1 diyabetin etkin yönetimi, bazı temel medikal cihazların düzenli kullanımını gerektirir. Bunlar arasında en yaygın olanları şunlardır:
-
Sürekli Glikoz Ölçüm Sistemleri (CGM): Dexcom G6, FreeStyle Libre gibi cihazlar anlık glikoz değerlerini sürekli olarak ölçer.
-
İnsülin Pompaları: Vücuttaki insülin ihtiyacını düzenli aralıklarla sağlayan ve kullanıcının manuel enjeksiyon yapma zorunluluğunu ortadan kaldıran cihazlardır.
-
Glikoz ölçüm stripleri ve lancetler: Geleneksel parmak delme yöntemi için gerekli olan sarf malzemelerdir.
Bu cihazlar hem kısa vadeli komplikasyonları önlemeye hem de uzun vadede organ hasarlarını engellemeye yardımcı olur.
Bu Cihazlar Neden Hayati Önemdedir?
Tip-1 diyabetli bireylerin glikoz seviyeleri gün içinde birçok faktöre bağlı olarak değişkenlik gösterir. Stres, egzersiz, beslenme ve uyku gibi birçok unsur kan şekeri üzerinde etkili olabilir. Bu değişkenlikler hızlı ve ani gelişebileceğinden, düzenli takip edilmesi büyük önem taşır.
Sürekli glikoz ölçüm cihazları sayesinde hastalar anlık glikoz değerlerini takip edebilir, hipoglisemi (kan şekeri düşüklüğü) ya da hiperglisemi (yüksekliği) gibi riskli durumları erken fark edebilir. Bu cihazlar aynı zamanda aile bireylerinin ve sağlık profesyonellerinin de sürece dahil olmasına olanak sağlar. Özellikle çocuk ve yaşlı hastalar için bu özellikler yaşamsal fark yaratabilir.
Cihaz Hakları Hukuken Ne Anlama Gelir?
Cihaz hakları, bir hastanın sağlık durumu gereği ihtiyaç duyduğu medikal cihazlara erişim hakkıdır. Türkiye’de bu hak, Anayasa’nın 56. maddesiyle “herkesin sağlıklı yaşama hakkı” çerçevesinde güvence altına alınmıştır. Ayrıca 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 63. maddesi, sağlık hizmetlerinin kapsamına tıbbi cihaz ve malzemelerin de dahil olduğunu belirtir.
Bu yasal düzenlemelere göre:
-
Tip-1 diyabetin tedavisinde kullanılan cihazlar sağlık hizmeti kapsamında değerlendirilmelidir,
-
Gerekli görülen cihazların geri ödemesi Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından yapılabilir,
-
Hasta lehine açılacak davalarda bu haklar hukuki delil olarak ileri sürülebilir.
SGK Cihaz Masraflarını Karşılıyor mu?
SGK’nın cihaz karşılaması için söz konusu ürünlerin Sağlık Uygulama Tebliği (SUT) listesinde yer alması gerekir. Ancak bazı gelişmiş cihazlar, henüz bu listede bulunmadığı için doğrudan karşılanmamaktadır. Bu noktada devreye başvuru ve dava süreçleri girmektedir.
Özellikle Dexcom G6 gibi sürekli glikoz ölçüm cihazları, çocuk hastalar için belirli koşullarda SGK tarafından karşılanabilmekte; ancak 18 yaş üstü bireyler için genellikle ödeme yapılmamaktadır. Bu durum, Anayasa’nın eşitlik ilkesine aykırı olup, yargı yoluyla çözülebilir niteliktedir.
Hukuki Başvuru Yolu Nasıl İşler?
Eğer SGK, cihazın geri ödemesini reddederse, bireyler idare mahkemesinde dava açabilir. Bu davalarda şu belgeler delil olarak sunulmalıdır:
-
Doktor raporu ve epikriz,
-
Cihaz faturaları,
-
Hasta öyküsü ve gereklilik yazısı,
-
Varsa önceki başvuru cevapları veya ret yazıları.
Mahkemeler bu davalarda genellikle hastanın sağlık hakkını esas alır ve geri ödeme yapılmasına hükmedebilir. Özellikle daha önce emsal kararlarla sonuçlanmış davalar bu süreci daha da kolaylaştırmaktadır.
Geriye Dönük Cihaz Bedeli İadesi Alınabilir mi?
Evet, hastalar SGK’ya başvurarak geçmiş dönemde kendi imkanlarıyla satın aldıkları cihazların bedelini geriye dönük olarak talep edebilir. Bu başvuru sonucunda eğer ödeme yapılmazsa, dava açma hakkı saklıdır. Davalarda mahkemeler, fatura tarihinden itibaren yasal faiziyle birlikte bedelin ödenmesine karar verebilir.
Ayrıca dava kazanıldıktan sonra cihazın SGK tarafından düzenli olarak karşılanması da mümkün hale gelir.
Kimler Bu Haklardan Yararlanabilir?
Bu haklardan Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olan ve SGK güvencesi bulunan tüm Tip-1 diyabet hastaları yararlanabilir. Özellikle insülin tedavisi gören, sensör veya pompa kullanımı doktor tarafından zorunlu görülen hastalar için cihaz hakkı daha güçlü şekilde tanınır.
Ayrıca çocuk hastalar, hamile kadınlar, engelli bireyler gibi özel grupların cihaz hakları daha geniş çerçevede değerlendirilebilir.
Avukat Desteği Gerekli mi?
SGK başvurusu ve dava süreci teknik bilgi gerektiren, hukuki metinlerin doğru yazılmasını zorunlu kılan bir işlemdir. Bu nedenle deneyimli bir sağlık hukuku avukatından destek alınması, sürecin doğru ve hızlı işlemesi açısından büyük avantaj sağlar.
Avukatlar, hem dilekçe hazırlığı hem de davanın takibi konusunda hastaya rehberlik eder. Ayrıca emsal kararları dosyaya ekleyerek başvurunun gücünü artırabilirler.
Haklarınızı Bilin ve Kullanın
Tip-1 diyabet, yaşam boyu süren ve sürekli takip gerektiren bir hastalıktır. Bu hastalığın yönetiminde kullanılan cihazlar ise birer lüks değil, temel birer ihtiyaçtır. Hukuk sistemi, bu ihtiyaçları karşılamakla yükümlüdür. Anayasa, sosyal güvenlik yasaları ve uluslararası insan hakları belgeleri, herkesin sağlığa erişim hakkını güvence altına alır.
Eğer siz de Tip-1 diyabet hastasıysanız ve cihaz erişimi konusunda zorluk yaşıyorsanız, haklarınızı öğrenmeli ve yasal süreci başlatmaktan çekinmemelisiniz. Hem geçmişte ödediğiniz cihaz bedellerini geri alabilir hem de bundan sonra bu cihazları ücretsiz temin edebilirsiniz.
Unutmayın: Sağlık hakkı, vazgeçilmez bir insan hakkıdır.
